Vilijam Maksvel i akvareli sjećanja

Vilijam Maksvel (William Maxwell, 1908 – 2000) autor je kod nas nedovoljno poznatog klasika američke književnosti – romana „Doviđenja, vidimo se sjutra“ (So Long, See You Tomorrow, 1980). U Americi je, umjesto spisateljstva, njegova slava zasnovana više na tome što je bio dugogodišnji urednik u Njujork Tajmsu (1936-1975), i lektor/redaktor piscima poput Nabokova, Apdajka, Singera, Selindžera, Čivera, Veltijevoj i mnogim drugim kanonskim stvaraocima dvadesetog vijeka, od kojih je sa većinom njegovao i blisko prijateljstvo. Pisao je romane, pripovijetke, eseje, memoare, knjige za djecu. Za pomenuti roman iz 1980. dobio je američku Nacionalnu književnu nagradu.

Glavne asocijacije na Maksvelovu prozu su reminiscencija, emotivnost, perceptivnost, oštroumnost, koje do nas dopiru kroz naglašeno nepretenciozan izraz. Vizuelno, njegova djela su topli i sjetni akvareli, koji pronađu mjesto u nama i dugo se pamte. Džon Apdajk ga je nazvao piscem „vlažnog oka, ali suvog glasa“. Najčešća inspiracija su mu autobografski elementi, od kojih je glavni jedan događaj iz djetinjstva: pri porođaju sa trećim sinom, kad je Vilijam imao deset godina, i usljed velike epidemije gripa, majka mu je umrla. „Tog trenutka se moje djetinjstvo zaustavilo. Najgore što se moglo desiti desilo se, i sjaja je nestalo iz svijeta.“

O majčinoj smrti piše u nekoliko knjiga, kao i na početku romana „Doviđenja, vidimo se sjutra“. U danima nakon njenog odlaska, prilično usamljen, počinje da se druži s dječakom po imenu Kletus. Obično bi se sreli popodne, odlazili u Vilijamovu novu kuću u izgradnji, i hodali preko greda krova pokušavajući da održe ravnotežu. Nisu puno razgovarali, Kletus je skoro bio kao imaginarni prijatelj. Kad su odlazili kućama, govorili su jedan drugom – „doviđenja, vidimo se sjutra“. Jednog popodneva te riječi su izgovorene posljednji put. Zbog ubistva koje je Kletusov otac počinio, nakon čega se i sam utopio u jezeru, dječak je nestao iz gradića u Ilinoisu u kom se dešava radnja. Maksvel u drugom dijelu knjige rekonstruiše Kletusovo iskustvo koje zasniva na pretpostavkama, jer direktan uvid nije imao. Snaga koja se oslobađa ispod površine ispisane smirenim tonom dovoljna je da pokrene okean. Nakon čitanja romana katkad u svijesti ožive brojne slike – jedna od meni najdražih jesu mačke koje se okupljaju oko Kletusa i krave koju treba da pomuze, i redom otvaraju usta kako bi im dječak prsnuo malo mlijeka. Roman je objavljen na hrvatskom jeziku 2005. godine u prevodu Igora Buljana.